środa, 28 grudnia 2016

Trupy na krańcach świata, czyli o kilku wartych obejrzenia filmach kryminalnych

Chyba nie ma bardziej wyeksploatowanego tematu kryminalnego niż zabójstwo w małym miasteczku. Wydawałoby się, że nic już nie pozostało tu do dodania, a jednak wybrałam cztery filmy, które poruszają go w sposób oryginalny, świeży i bardzo różny, a do tego pochodzą z różnych części świata. Wszystkie zdecydowanie polecam.

Sprawa Gorgonowej



Na początek coś z własnego podwórka. Sprawa Gorgonowej to ciekawa historia, ale przede wszystkim naprawdę dobry film. Powstał w 1977 roku i ani trochę się nie zestarzał. W rolach głównych Roman Wilhelmi i Ewa Dałkowska. To historia chyba najgłośniejszego procesu sądowego II Rzeczpospolitej, o którym doniesienia nie schodziły z pierwszych stron gazet całymi miesiącami, ale też opowieść o pierwszym w Polsce prasowym samosądzie. Opinia publiczna ogłosiła bowiem Gorgonową winną na długo przed tym, zanim sąd wydał jakikolwiek wyrok. 30 grudnia 1931 roku w podlwowskich Brzuchowicach została zamordowana córka inżyniera Henryka Zaremby. Podejrzenia szybko padają na Ritę Gorgonową, gospodynię i konkubinę ojca dziewczyny. Motywem popełnienia zbrodni miał być sprzeciw dorastającej Lusi wobec związku Rity z jej ojcem. Kobieta trafia do więzienia pomimo braku bezpośrednich dowodów. Nie bez znaczenia okazuje się jej oburzający opinię publiczną jawny związek z Zarembą, z którego urodziło się nawet nieślubne dziecko. Oboje nie byli wolni, żona Zaremby od lat przebywała w zakładzie psychiatrycznym, a mąż Gorgonowej wyjechał do Stanów Zjednoczonych po tym, jak zaraził się chorobą weneryczną. Na domiar złego Rita Gorgonowa była obca, chociaż miała polskie obywatelstwo, pochodziła z Dalmacji (na terenie dzisiejszej Chorwacji). Obrony zaszczutej kobiety podejmuje się pro bono słynny lwowski adwokat Maurycy Axer (w tej roli świetny aktor starszego pokolenia Aleksander Bardini). O Gorgonowej wiadomo dziś jedynie tyle, że została zwolniona z więzienia wraz z wybuchem II wojny światowej. Reszta to głównie plotki. W filmie Janusza Majewskiego nie pada też odpowiedź na najważniejsze pytanie, czyli czy Gorgonowa była winna. Po latach nie sposób już chyba na nie odpowiedzieć. Dlatego reżyser trzyma się faktów i nakreśla przy tym naprawdę ciekawy obraz społeczeństwa II Rzeczpospolitej. Jest w tym oczywiście trochę nostalgii, widzimy w końcu świat, którzy przestał istnieć, ale też całkiem sporo krytyki. Łatwość wydawania sądów, traktowanie cudzego nieszczęścia jak taniej rozrywki...  To się akurat nie zmieniło. 

Lament



To już bardziej thriller niż kryminał i to z udziałem sił nadprzyrodzonych. Choć, jak to często bywa w przypadku koreańskiego kina, trudno jednoznacznie zdefiniować gatunek. Tamtejsi twórcy nic sobie nie robią ze sztywnych podziałów, których uparcie trzymają się europejscy i amerykańscy reżyserzy. Może to i lepiej. Życie w końcu też rzadko bywa tylko komedią albo tylko dramatem, z reguły jest w nim po trosze wszystkiego. Rzecz dzieje się w malowniczo położonym sennym miasteczku. Posterunkowy Jong-goo (w tej roli Do-Won Kwak) zostaje wezwany na miejsce brutalnego morderstwa. Żaden z niego detektyw, a takie sprawy wcześniej się tu nie zdarzały. Tymczasem tajemniczych wydarzeń jest coraz więcej, a mieszkańcy jeden po drugim zapadają na dziwną chorobę. Jong-goo początkowo szuka racjonalnego wyjaśnienia sprawy, ale kiedy niebezpieczeństwo zaczyna grozić również jego rodzinie, jest gotów nawet zatrudnić szamana. Zaczynają się poszukiwania winnego. Czy za tajemniczymi wypadkami stoi mieszkający w górach Japończyk (kto ogląda koreańskie kino, ten wie, że Japończycy odpowiadają za wszelkie zło)? Czy rzeczywiście na miasteczko uwzięły się jakieś ciemne siły, czy to tylko ludzka wyobraźnia? Lament to nie klasyczny horror, który straszy wyskakującymi z ciemności zakrwawionymi postaciami. Napięcie budowane jest stopniowo za pomocą ujęć kamery i muzyki, dzięki którym zaczynamy odnosić wrażenie, że w okolicznych lasach coś musi się czaić. Reżyser Lamentu Hong-jin Na niewątpliwie jest mistrzem stwarzania niepokojącego klimatu. 

Stare grzechy mają długie cienie



Recenzenci uparcie porównywali ten hiszpański film do serialu Detektyw prawdopodobnie dlatego, że w obu jest dość duszno, gorąco, małomiasteczkowo i giną młode dziewczyny. Różnica jest taka, że w Stare grzechy mają długie cienie nie mamy jedynie do czynienia z dwójką detektywów z przeszłością, lecz także z całym krajem po przejściach. Jesteśmy w Hiszpanii w roku 1980, czyli zaraz po upadku reżimu generała Franco i w trakcie procesu demokratyzacji. Jednak nawet jeśli stary system powoli opuszcza budynki państwowe, ciągle jeszcze głęboko siedzi w głowach. Gdzieś w położonym wśród mokradeł małym miasteczku na południu kraju giną bez śladu dwie dziewczyny. I pewnie nikt by się nie przejął, gdyby ich wujek nie był wojskowym. Z Madrytu przyjeżdżają dwaj detektywi Pedro (w tej roli rzeczywiście nieco podobny do Matthew McConaugheya Raul Arevalo) i Juan (Javier Gutierrez). Jeszcze kilka lat temu zapewne byliby po przeciwnych stronach barykady, teraz muszą współpracować. Nie jest to opowieść o przyjaźni i partnerstwie, ciężko mówić nawet o zaufaniu, dlatego każdy z policjantów rozwiązuje sprawę nieco po swojemu. Szybko okazuje się, że zaginionych jest więcej, a Pedro i Juan ścigają seryjnego mordercę. Nie ma tu jednak miejsca na nagłe przebłyski geniuszu czy magicznie pojawiające się wskazówki. Praca bohaterów wydaje się wręcz żmudna w tym gorącym i wilgotnym klimacie. Detektywi dochodzą do prawdy małymi krokami, prośbą, groźbą, a czasem nawet przemocą. Reżyserowi udało się świetnie oddać duszny klimat miasteczka bez perspektyw, którego mieszkańcy najchętniej by z niego uciekli. A beznadzieja dnia codziennego została świetnie skontrastowana z pięknem przyrody, na uwagę zasługują zwłaszcza zdjęcia z lotu ptaka. 

Wizyta inspektora






















Film telewizyjny BBC na podstawie sztuki J. B. Priestleya. Akcja osadzona jest w fikcyjnym miasteczku Brumley na północy Anglii w 1912 roku. Uroczystą kolację w domu lokalnego przedsiębiorcy pana Birlinga, wydaną z okazji zaręczyn jego córki, przerywa niespodziewana wizyta inspektora policji, który przedstawia się jako Goole. Mężczyzna pyta o okoliczności śmierci niejakiej Evy Smith. Tym razem nikt tu jednak nikogo nie zamordował, przynajmniej nie osobiście. Kobieta popełniła samobójstwo. W toku rozmowy okazuje się, że każdy z Birlingów przyczynił się do nieszczęścia Evy. Wizyta inspektora to moralitet w najczystszej postaci. Inspektor Goole (świetnie zagrany przez Davida Thewlisa) uświadamia każdemu z bohaterów jego grzechy i daje szanse na poprawę, z której jednak żaden z nich, czy to ze strachu, czy z zepsucia, nie chce skorzystać. Dużo tu zbiegów okoliczności i niedopowiedzeń, a wiele pytań pozostaje otwartych. Czy rzeczywiście cały czas chodziło o tę samą kobietę? Kim był inspektor Goole? Duchem? Wyrzutem sumienia? A może samym Bogiem? 

czwartek, 22 grudnia 2016

Antyporadnik prezentowy dla wielbiciela Afryki

Chciałabym Was dziś zaprosić do obejrzenia mojego małego antyporadnika prezentowego, czyli przewodnika po najgorszych książkach o Afryce Wschodniej, który opublikowałam na moim drugim blogu Suahili online. Być może kiedyś uda mi się go rozszerzyć o najgorsze książki o Afryce w ogóle. Recenzje godnych polecenia książek znajdziecie natomiast na tym blogu w zakładce Afryka